कार्यालयको परिचय
प्रदेश लोक सेवा आयोग
सुदूरपश्चिम प्रदेश,
धनगढी,कैलाली
१.परिचय
संघीय गणतन्त्र नेपालको संविधान जारी भएपछि सातवटै प्रदेशमा प्रदेश लोक सेवा आयोग गठन गरी प्रदेश निजामती सेवा, प्रदेश प्रहरी सेवा, प्रदेश अन्य सरकारी सेवा, प्रदेश संगठित संस्थाको सेवा, स्थानीय सरकारी सेवा तथा स्थानीय तहको संगठित संस्थाको सेवाको पदमा उपयुक्त उम्मेदवारको छनौटमा स्वच्छता तथा निष्पक्षता कायम गरी योग्यता प्रणालीलाई प्रवर्धन गर्दै सार्वजनिक प्रशासनलाई सक्षम सुदृढ र सेवामुखी वनाउन संविधानको भाग २३ धारा २४४ मा प्रदेश लोक सेवा आयोगको व्यवस्था गरिएको छ ।
२. प्रदेश लोक सेवा आयोगको गठन
नेपालको संविधान बमोजिम संघीय संसदले बनाएको प्रदेश लोक सेवा आयोग (आधार र मापदण्ड निर्धारण) ऐन, २०७५ लाई आधार बनाई नेपालको संविधानको धारा २४४ को उपधारा (२) बमोजिम सुदूरपश्चिम प्रदेशको प्रदेश सभाले प्रदेश लोक सेवा आयोगको गठन, काम कर्तव्य र अधिकार सम्वन्धमा व्यवस्था गर्न प्रदेश लोक सेवा आयोग ऐन, २०७६ बनाई २०७६।४।१५ गते देखि लागु गरिएको थियो ।
प्रदेश लोक सेवा आयोग ऐन, २०७६ को दफा ३ मा प्रदेश लोक सेवा आयोगमा अध्यक्ष सहित बढिमा तीन जना सदस्य कम्तीमा एक जना महिला रहने र आयोगको अध्यक्ष र सदस्यका नियुक्तिको लागि सिफारीस गर्न प्रदेश मुख्यमन्त्री, अध्यक्ष, प्रदेश सभाको सभामूख सदस्य र प्रदेश सभाको विपक्षी दलको नेता सदस्य रहेको सिफारीस समितिले तोकिएको योग्यता र मापदण्ड पुरा गरेका नेपाली नागरिक लाई आयोगको अध्यक्ष वा सदस्य पदमा नियुक्तिका लागि सिफारीस गर्नु पर्ने र सिफारिस समितिले समावेशी सिद्धान्तका आधारमा गरेको सिफारिसमा प्रदेश लोक सेवा आयोगका अध्यक्ष र सदस्यको नियुक्ति प्रदेश प्रमुखले गर्ने र यसरी नियुक्ति गर्दा आयोगका सदस्यहरु मध्ये कम्तीमा एक जना सदस्य बीस वर्ष वा सो भन्दा बढी अवधि सम्म कुनै सरकारी सेवामा रहेका व्यक्तिहरु मध्येबाट र बाँकी सदस्य विज्ञान, प्रविधि, कला, साहित्य, कानुन, जनप्रशासन, समाजशास्त्र वा राष्ट्रिय जीवनका अन्य क्षेत्रमा शोध अनुसन्धान, अध्यापन वा अन्य कुनै महत्वपूर्ण कार्य गरी ख्याति प्राप्त गरेका व्यक्तिहरु मध्येबाट नियुक्त हुने व्यवस्था भए अनुसार प्रदेश लोक सेवा आयोग ऐन, २०७६ को दफा ३ अनुसार प्रदेश प्रमुखबाट मिति २०७७ साल चैत्र ९ गते आयोगको अध्यक्षमा श्री यज्ञराज वोहरा, सदस्यहरुमा श्री लक्ष्मण बहादुर खड्का र श्री भागरथी राना नियुक्त हुनु भएको र मिति २०७७ साल चैत्र १८ गते शपत ग्रहण पश्चात आयोगले पूर्णतापाई कार्य आरम्भ भएको थियो ।
३.आयोगको काम, कर्तव्य र अधिकारः
प्रदेश निजामती सेवा तथा स्थानीय सरकारी सेवाका पदमा नियुक्तिका लागि उपयुक्त उम्मेदवार छनौट गर्न परीक्षा सञ्चालन गर्नु प्रदेश लोक सेवा आयोगको कर्तव्य हुने भनी प्रदेश लोक सेवा आयोग ऐन, २०७६ को दफा ७ को उपदफा (१) मा व्यवस्था गरिएको छ ।
“प्रदेश निजामती सेवा” भन्नाले प्रदेश प्रहरी सेवा र प्रदेश अन्य सरकारी सेवा तथा प्रदेश निजामती सेवा होईन भनी प्रदेश कानुनद्धारा तोकिएको सेवा वाहेकको प्रदेश सरकारको सेवा र स्थानीय सरकारी सेवा भन्नाले संविधानको धारा २८५ को उपधारा (३) बमोजिम कानुनद्घारा गठन हुने स्थानीय सेवा सम्झनु पर्छ भनि ऐनको दफा २ मा परिभाषित गरिएको छ ।
त्यस्तै प्रदेश निजामती सेवाको पद बाहेक प्रदेश प्रहरी सेवा, प्रदेश अन्य सरकारी सेवा, प्रदेश संगठित संस्थाको सेवा तथा स्थानीय तहको संगठित संस्थाको सेवाको पदमा पदपूर्तिका लागि लिइने लिखित परीक्षा सञ्चाालन गर्ने जिम्मेवारी प्रदेश लोक सेवा आयोगको हुने भनि प्रदेश लोक सेवा आयोग ऐन,२०७६ को दफा ७ को उपदफा (२) मा उल्लेख भएको छ ।
उपरोक्त जिम्मेवारी र कर्तव्यका साथै देहायका विषयहरुमा प्रदेश लोक सेवा आयोगको परामर्श लिनुपर्ने व्यवस्था प्रदेश लोक सेवा ऐन, २०७६ को दफा ७ (४) मा रहेका छन् ।
(क) प्रदेश निजामती सेवा, प्रदेश अन्य सरकारी सेवाको पद र स्थानीय सरकारी सेवाको पदमा ६ महिना भन्दा बढी समयका लागि नियुक्ति गर्दा उम्मेदवारको उपयुक्ताको विषयमा,
(ख) प्रदेश निजामती सेवा, प्रदेश अन्य सरकारी सेवा, प्रदेश संगठित संस्थाको सेवा र स्थानीय सरकारी सेवा तथा स्थानीय तहको संगठीत संस्थाको सेवाको पदमा कर्मचारीको सेवा, शर्त सम्बन्धि कानूनको विषयमा,
(ग) प्रदेश निजामती सेवा, प्रदेश अन्य सरकारी सेवा, प्रदेश संगठित संस्थाको सेवा र स्थानीय सरकारी सेवा तथा स्थानीय तहको संगठित संस्थाको सेवाको पदमा नियुक्ति, बढुवा र विभागीय कारवाही गर्दा अपनाउनु पर्ने सिद्धान्तको विषयमा,
(घ) प्रदेश प्रहरी सेवाको पदमा नियुक्ति तथा वढुवा गर्दा अपनाउनु पर्ने सिद्घान्तको विषयमा,
(ङ) कुनै एक प्रकारको प्रदेश निजामती सेवा वा स्थानीय सरकारी सेवाको पदबाट अर्को प्रकारको प्रदेश निजामती सेवा वा स्थानीय सरकारी सेवाको पदमा वा प्रदेश अन्य सरकारी सेवाबाट प्रदेश निजामती सेवा वा स्थानीय सरकारी सेवाको पदमा सरुवा वा वढुवा गर्दा उम्मेदवारको उपयुक्तताको विषयमा
(च) प्रदेश निजामती सेवा, प्रदेश अन्य सरकारी सेवा वा स्थानीय सरकारी सेवाका कर्मचारीलाई गरिने सजायको विषयमा।
माथि उल्लेखित काम, कर्तव्य र अधिकारका साथै आयोगले सम्पादन गर्ने अन्य काम कर्तव्य र अधिकारको प्रयोग देहायको आधार र मापदण्ड बमोजिम गर्नु पर्ने व्यवस्था रहेको छ ।
१. लोक सेवा आयोग सम्बन्धि प्रचलित कानूनी व्यवस्थाको आधारभूत मान्यता र सिद्धान्त
२. विभिन्न सेवाको लागि उपयुक्त उम्मेदवार छनौटका लागि सञ्चालन गरिने परीक्षाको किसिम, पाठ्यक्रम तर्जुमा, परीक्षण विधि निर्धारण, विज्ञहरुको छनौट, प्रश्नपत्र निर्माण तथा परिमार्जन, परीक्षा सञ्चालन, उत्तरपुस्तीकामा संकेत नं को प्रयोग, उत्तरपुस्तीका परीक्षण, अन्तरवार्ता सञ्चालन, नतीजा प्रकाशन र सिफारीस लगायतका काम कारवाही सम्बन्धमा लोक सेवा आयोगले अपनाएको अभ्यास, विधि तथा मापदण्ड।
४. उम्मेदवार छनौट प्रक्रिया
प्रदेश लोक सेवा आयोग ऐन, २०७६ को दफा १५ वमोजिम आयोगले लिखित परीक्षाका अतिरिक्त देहायको कुनै एक वा एक भन्दा बढी तरीकाद्धारा उपयुक्त उम्मेदवार छनौट गर्नेछ ।
(क) प्रयोगात्मक परीक्षा
(ख) सीप परिक्षण
(ग) अन्तर्वार्ता र
(घ) आयोगले समय समयमा तोकेका अन्य तरीका ।
उम्मेदवार छनौट प्रक्रियाका लागि प्रदेश लोक सेवा आयोगले वार्षिक कार्य तालिका तयार गर्दछ । जसमा रिक्त पदहरुको प्रतिशत निर्धारण देखि विभिन्न चरणमा हुने छनौट प्रकृयाहरुको विवरण समेत उल्लेख गरिएको हुन्छ।
सम्बन्धित निकायवाट रिक्त पदपुर्ति गर्न माग प्राप्त भए पछि प्रदेश लोक सेवा आयोगले सम्वन्धित ऐन, नियम अनुसार पद पुर्तिको लागि पद संख्या निर्धारण गर्ने गर्दछ । यसरी पद संख्या निर्धारण भैसके पछि आयोगले आयोगको वेवसाइट र प्रदेश स्तरका दैनिक समाचारपत्र वा आवश्यकता अनुसार सञ्चारका अन्य माध्यम मार्फत विज्ञापन प्रकाशन गर्नेछ । विज्ञापन गर्दा खुलातर्फ आन्तरिक प्रतियोगितात्मक परिक्षा हुने तर्फ २१ दिन र दोव्वर दस्तुरी थप ७ दिनको म्याद दिई दरखास्त आव्हान गरिन्छ।प्रदेश लोक सेवा आयोगको कार्यालयवाट र अनलाइन मार्फत दरखास्त संकलन गरिन्छ । विज्ञापित पदका लागि प्राप्त भएका दरखास्त उपर छानविन गरी परीक्षार्थीलाई परीक्षामा सामेल हुन पाउने प्रवेशपत्र जारी गरीन्छ । छनौट प्रक्रिया निष्पक्ष र शुद्धता कायम गर्नका लागि आयोगले प्रश्नपत्र निर्माण, प्रश्नपत्र परिमार्जन, उत्तरपुस्तिका परीक्षण, अन्तरवार्ता संचालन तथा लखित परीक्षा र अन्तरवार्तामा संलग्न पदाधिकारी लाइ एक अर्काको काम कारवाहीका विषय थाह पाउन नसक्ने प्रणाली अवलम्बन गरी तटस्थ राख्ने नीति अख्तियार गरिएको छ ।
आयोगका अध्यक्षद्घारा आयोगका वैठकको अध्यक्षता गर्ने, सदस्यहरुलाई तोकिएको काममा समन्वय गर्ने र नीतिगत निर्देशनको कार्य हुन्छ ।
५. आयोगको कार्यालय
आयोगका काम कारवाहीहरुमा सहयोग गर्न एउटा कार्यालय रहने व्यवस्था भएको र कार्यालय प्रमुखको रुपमा प्रशासन सेवाको अधिकृत स्तर (एघारौं तह) को सचिव रहने व्यवस्था छ ।
६. सचिवालयका कार्यहरु
१. आयोगका निर्णयहरु कार्यान्वयन गर्ने ।
२. प्रशासनिक तथा आर्थिक कृयाकलापहरुलाई कानुन बमोजिम अनुगमन, समन्वय, एवं नियन्त्रण गर्ने
प्रदेश लोक सेवा आयोग
सुदूरपश्चिम प्रदेश,
धनगढी,कैलाली
फोन: ०९१-५२७६००, ०९१-५२७६०४,
इमेल: info.psc@sudurpashchim.gov.np, ppsc.p7@gmail.com
वेवसाइटः psc.sudurpashchim.gov.np
